Mỹ tiêm vaccine cho trẻ thế nào?

Mỹ tiêm vaccine cho trẻ thế nào?

Trong nhiều ngày qua, tin tức về những ca tử vong đột ngột của 3 trẻ sơ sinh tại cùng một bệnh viện ở tỉnh Quảng Trị do tiêm cùng một loại vaccine viêm gan B đã khiến nhiều người quan tâm. Các bậc cha mẹ ở Việt Nam không khỏi lo lắng về độ an toàn khi tiêm vaccine cho trẻ, trong khi giới chức y tế Việt Nam vẫn đang loay hoay tìm câu trả lời cho nguyên nhân của những ca tử vong này. Để giúp những ông bố bà mẹ tại Việt Nam có thêm thông tin về vaccine và an toàn vaccine, trong trang tạp chí sức khỏe đời sống tuần này, Việt Hà có bài tìm hiểu về việc sử dụng vaccine tại Mỹ.
Tác dụng của vaccine tại MỹTheo định nghĩa chung, vaccine được hiểu là chế phẩm có tính kháng nguyên, dùng để tạo miễn dịch đặc hiệu chủ động để tăng sức đề kháng của cơ thể đối vói một số tác nhân gây bệnh. Lịch sử ghi nhận vaccine được dùng lần đầu tiên từ thế kỷ thứ 18.

Nhà khoa học người Pháp, Louis Pasteur được coi là người mở đường cho những kiến thức hiện đại về Vaccine. Phải thừa nhận là vaccine đã giúp con người thanh toán và đẩy lùi được nhiều bệnh dịch như đậu mùa, bại liệt, sởi, bạch hầu, ho gà… đặc biệt là ở trẻ em. 

Với sự phát triển của khoa học hiện nay, ngày càng có nhiều vaccine được phát triển để giúp con người tránh xa bệnh tật. Hoa Kỳ là một trong những nước phát triển áp dụng một chế độ vaccine rất nghiêm ngặt với trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới 1 tuổi.


Bác sĩ Claudia Vellozzi, Phó Giám đốc văn phòng về an toàn vaccine của Cơ quan Phòng chống và kiểm soát bệnh dịch Mỹ (CDC) cho biết:

“Để ngăn ngừa bệnh tật đã có nhiều loại vaccine được phát triển, tôi không thể nói được bao nhiêu loại vaccine đã được phát triển nhưng rõ ràng là các loại vaccine cho trẻ em, nhất là trẻ dưới 1 tuổi đã giúp tránh các loại bệnh tật. Quan trọng là chúng ta phải cho trẻ vaccine từ rất sớm để các em không bị nhiễm các bệnh từ tuổi rất trẻ. Đó là nguyên nhân chúng tôi tiêm vaccine sớm, trước khi các em có cơ hội bị nhiễm bệnh.”

Trong số các nước phát triển, Hoa Kỳ cũng là nước chỉ định số liều vaccine cho trẻ dưới một tuổi nhiều nhất với 26 liều với các vaccine phổ biến chống viêm gan A, B, ho gà, bạch hầu, uốn ván, bại liệt, viêm màng não, tiêu chảy, cúm. Con số này ở các nước như Nhật Bản hay Thụy Điển chỉ là 12 liều. Theo bác sĩ Claudia Vellozzi, khuyến cáo này tại Mỹ đã được các cơ quan về y tế uy tín tại Mỹ nghiên cứu và đưa ra quyết định và thực tế cũng cho thấy có những tác dụng tốt. Việc tiêm vaccine đã giúp nước Mỹ đạt được những bước tiến đáng kể trong việc đảm bảo sức khỏe của trẻ sơ sinh trong hàng chục năm qua. Theo CDC, tiêm chủng đã giúp bảo vệ trẻ dưới 2 tuổi khỏi 14 loại bệnh có thể ngăn ngừa nhờ vaccine. Những năm 50 của thế kỷ trước, gần như trẻ nào tại Mỹ cũng bị bệnh sởi, thậm chí có những ca tử vong, nhưng hiện nay rất hiếm gặp các trường hợp này. Tiêm chủng định kỳ cho trẻ sơ sinh tại Mỹ cũng tránh được 20 triệu ca bệnh và 42,000 ca tử vong do bệnh. Vì vậy Mỹ tiết kiệm được khoảng hơn 13 tỷ đô la chi phí trực tiếp.

Chích ngừa cho trẻ em ở San Francisco, Hoa Kỳ, ảnh minh họa chụp trước đây. AFP

Phản ứng phụ từ vaccine

Bên cạnh những tác dụng không thể chối cãi của vaccine, chế phẩm này cũng có những tác dụng phụ mà các bác sĩ và giới chức y tế Mỹ phải thừa nhận dù cho rằng rất hiếm và ít khi nghiêm trọng. Bác sĩ Claudi Vellozzi cho biết:

“Chúng tôi có rất nhiều thông tin trên trang web và các ấn phẩm khác về sự an toàn của vaccine và từng loại. Nhìn chung là vaccine an toàn, nếu không chúng tôi đã không tiêm vaccine cho em. Có rất ít những phản ứng mạnh từ vaccine, ngoài những phản ứng cục bộ như bị sưng ở chỗ tiêm. Ở trẻ nhỏ dưới 1 tuổi, một số các phản ứng mà các em có thể có và chúng tôi thấy là đôi khi có sốt, đôi khi sốt dẫn đến co giật và làm cha mẹ lo lắng. Nhưng đó chỉ là những phản ứng tạm thời và chúng tôi đã nghiên cứu về sự an toàn của vaccine.”

Vaccine cũng có thể gây ra phản ứng mạnh như sốc phản vệ và có thể dẫn đến tử vong. Tuy nhiên, theo bác sĩ Vellozzi, các trường hợp này là rất hiếm và hoàn toàn có thể được điều trị kịp thời tại Mỹ:

“Sốc phản vệ là một phản ứng mạnh và nó có thể xảy ra với bất cứ loại thuốc hoặc thậm chí đồ ăn. Và nó cũng xảy ra với vaccine mặc dù không phổ biến lắm, tỷ lệ thường là 1 trên 1 triệu liều vaccine. Nó hiếm nhưng vẫn có thể xảy ra. Sốc phản vệ có thể được điều trị kịp thời. Tại Mỹ, trong các văn phòng bác sĩ hay bất cứ nơi nào tiêm vaccine, họ luôn sẵn sàng để có các biện pháp đối với các trường hợp bị sốc phản vệ và thường thì sốc phản vệ xảy ra ngay lập tức sau tiêm khoảng 15 phút. Khi bạn là cơ sở tiêm vaccine hay các loại thuốc khác thì bạn cũng nên biết là sốc phản vệ có thể xảy ra và bạn phải luôn trong tư thế sẵn sàng đối phó. Và có điều trị cho sốc phản vệ. Nhưng với trẻ sơ sinh thì bạn cần phải cẩn trọng hơn vì các em còn yếu hơn nữa.”

Tuy nhiên, cũng chính tại Mỹ đã xuất hiện một xu hướng chống việc tiêm chủng vaccine. Bên cạnh các lý do về tôn giáo và đạo đức, một số người cho rằng việc tiêm chủng nhiều loại vaccine có thể gây các phản ứng mạnh đáng tiếc mà các cơ quan y tế không công bố các con số cụ thể. Theo hệ thống báo cáo các trường hợp phản ứng do vaccine của CDC và Cơ quan kiểm soát thuốc và thực phẩm Mỹ, từ năm 1992 đến năm 2005, đã có hơn 36.000 trường hợp trẻ có phản ứng mạnh sau tiêm thuốc viêm gan B, trong đó đã có gần 15.000 trường hợp phải nhập viện.

Cũng có một số người cho rằng việc tiêm nhiều loại vaccine cho trẻ có thể làm rối loạn khả năng miễn dịch ở trẻ thâm chí dẫn đến tử vong đột ngột. Vaccine viêm gan B cũng bị cho là dẫn đến nhiều ca tử vong đột ngột. Tuy nhiên CDC cho rằng không có bằng chứng rõ rệt về mối liên quan này. Đã có không ít các bà mẹ tại Mỹ lựa chọn việc bỏ một vài liệu vaccine cho trẻ vì cho rằng vaccine có thể gây ảnh hưởng phụ đáng tiếc cho trẻ, nhất là với loại vaccine kết hợp chống ho gà, uốn ván, bạch hầu tiêm cho trẻ dưới một tuổi. Tuy nhiên theo bác sĩ Vellozzi, giới chức y tế Mỹ không tin là có những ca tử vong đột ngột do tiêm vaccine.

“Rất không may là trẻ sơ sinh có tử vong và các em tử vong vì nhiều nguyên nhân, đôi khi chúng ta cũng không xác định được nguyên nhân. Cùng lúc đó, trẻ sơ sinh cũng được tiêm vaccine. Điều này không có nghĩa là bất cứ em nào chết sau khi tiêm vaccine cũng là do vaccine. Và trong rất nhiều trường hợp đó chỉ là sự trùng hợp. Có hai cách để xác định là biết được bạn sẽ trông đợi cái gì từ những người được tiêm vaccine, tức là biết được số trẻ tử vong trong tuần, tháng hay năm. Biết được số liệu đó rồi chúng ta sẽ so sánh số trẻ tử vong sau khi tiêm vaccine. Đó là điều hết sức quan trọng. Khi trẻ tử vong, chúng ta cần điều tra kỹ lưỡng để hiểu được nguyên nhân, tìm hiểu xem các em có bệnh gì không hay có bệnh bẩm sinh về tim hay không, và liệu đó có phải là nguyên nhân chính không. Đó là những vấn đề chính liên quan đến tử vong ở trẻ. Thực tế là trẻ sơ sinh được tiêm chủng ở độ tuổi mà sức đề kháng còn yếu. Chúng ta cũng biết là trẻ thường tử vong ở những tháng đầu đời và thường là do các nguyên nhân bệnh tật, đó cũng chính là giai đoạn mà chúng ta tiêm chủng cho trẻ. Chúng tôi không tin có rủi ro với việc tiêm vaccine cho trẻ dẫn  đến tử vong đột ngột, nhưng chúng tôi biết là có những cái chết xảy ra sau khi bị tiêm chủng. Và khi chúng tôi có báo cáo về bất cứ báo cáo nào về những ca tử vong này thì chúng tôi cũng tìm hiểu rất kỹ nguyên nhân tử vong ở trẻ.”

An toàn vaccine tại Mỹ

Để đảm bảo an toàn cho trẻ khi tiêm vaccine, theo khuyến cáo tại Mỹ, một số trẻ có vấn đề về sức khỏe nhất định sẽ không tiêm một số loại vaccine. Ví dụ nếu trẻ đã bị phản ứng với liều vaccine viêm gan B trước đó thì sẽ không được tiêm tiếp, hoặc trẻ bị dị ứng với chất làm nở sử dụng trong nướng bánh, thì cũng không được tiêm vaccine này. Những trẻ có cân nặng dưới 2 kg hoặc đang có bệnh cũng không được tiêm vaccine này cho đến khi đạt cân nặng chuẩn và đã hết bệnh.

Vấn đề an toàn vaccine cũng được theo dõi chặt chẽ tại Hoa Kỳ, từ trước khi vaccine được cấp phép cho đến suốt quá trình sử dụng sau đó. Bác sĩ Claudia Vellozzi giải thích:

“Trước khi vaccine được cấp phép và đưa vào sử dụng, chúng phải đi qua một loạt các thủ tục kiểm tra ngặt nghèo, các thử nghiệm. Một khi vaccine được cấp phép, chúng vẫn phải được giám sát không chỉ với sự an toàn của vaccine, chúng tôi còn giám sát quá trình sản xuất để đảm bảo là quá trình đó luôn ổn định và đảm bảo. Theo tôi chất lượng vaccine là rất quan trọng. Chất lượng vaccine trước hết là chất lượng trước khi cấp phép và tiếp tục sau đó trong suốt quá trình vaccine được sử dụng sau đó. Ở nhiều nơi, chúng ta cũng có thấy các vấn đề về bảo quản vaccine. Chúng ta phải đảm bảo vaccine được bảo quản lạnh, sạch sẽ và sử dụng các kim tiêm, ống tiêm và dụng cụ y tế sạch. Đó là các yếu tố quan trọng để đảm bảo chất lượng tiêm vaccine.”

Cũng theo bác sĩ Vellozzi, việc tiêm chủng vaccine rộng rãi là hết sức quan trọng, vì vấn đề bảo vệ sức khỏe cộng đồng nói chung:

“Vaccine được tiêm cho trẻ được hiểu là có hai mục đích chính, thứ nhất là để bảo vệ sức khỏe cho trẻ được tiêm, nhưng khi có rất nhiều trẻ được tiêm vaccine thì các loại bệnh mà chúng ta cần tránh sẽ không còn phổ biến nữa, nhất là với trẻ. Có thể là có trẻ không tiêm vaccine nhưng các em ở trong một nhóm những trẻ đã được tiêm vaccine và do đó các em cũng được bảo vệ. Cho nên tiêm vaccine không chỉ có ý nghĩa với từng cá nhân trẻ mà còn cho cả xã hội. Đó là điều quan trọng.”

Vaccine đã có lịch sử hàng trăm năm trên thế giới và cho đến giờ tiêm chủng vẫn được coi là biện pháp hàng đầu trong ngăn ngừa bệnh tật ở mức toàn cầu. Dù ở đây đó đôi lúc xuất hiện những ca tử vong sau tiêm vaccine, nhưng giới chức y tế thế giới nói chung vẫn cho rằng vaccine là an toàn và cần được tiếp tục. Đây cũng là một biện pháp hữu hiệu trong giảm tỷ lệ tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi, nhằm đạt được mục tiêu thiên niên kỷ 2015 do Liên Hiệp quốc đề ra.

Tạp chí sức khỏe đời sống tuần này xin tạm dừng tại đây. Việt Hà cảm ơn quý vị đã quan tâm theo dõi. Xin quý vị chia sẻ các thông tin và câu hỏi về các vấn đề y tế, sức khỏe đến trang tạp chí sức khỏe đời sống tại email vietha@rfa.org hoặc www.facebook.com/vietharfa

Việt Hà xin chào tạm biệt quý thính giả và xin hẹn gặp lại vào sáng thứ ba tuần tới.

Việt Hà, phóng viên RFA

2013-07-30